پذیرفته شده برای ارائه شفاهی اصل مقاله (313.24 K)

¹سیدحمیدرضا صادقی ؛ ²زینب حزباوی

¹مدیر گروه و استاد گروه مهندسی آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس

²دانش‌آموخته دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری دانشگاه تربیت مدرس و مسئول کمیته دانشجویی انجمن آبخیزداری ایران

منابع آب و خاک به‌عنوان گنجینه‌های مشترک انسان‌ها باید طوری مدیریت شوند که بتوان با حفظ آستانه‌های مناسب کیفیت و سلامت، آن‌ها را به نسل‌های بعدی سپرد. محدودیت‌های طبیعی مربوط به این منابع با ارزش غیر قابل انکار است. اما می‌توان با مدیریت مناسب و تصمیم‌گیری‌های صحیح سیاسی به حفظ همین منابع محدود کمک نمود. در این راستا به‌کارگیری روش‌های مختلف استحصال آب و سامانه‌های سطوح آبگیر باران به‌عنوان یکی از رویکردهای سبز و بهترین‌ اقدامات مدیریتی (BMPs) برای دستیابی به اهداف نظام‌مند مدیریت سازگار منابع خاک و آب محسوب می‌شود. با وچود این، مرور اجمالی مطالعات انجام شده در این زمینه نشان داد که بسیاری از این روش‌ها بدون لحاظ وضعیت فعلی و به‌ویژه آینده‌پژوهی مناسب به‌کار گرفته شده‌اند. علی‌رغم اعلام گزارش‌های مثبت از طرح‌های به کار برده شده در اغلب مناطق مورد بررسی، این نکته نمایان شد که نیاز ضروری به اتخاذ روش‌های استحصال آب با توجه به وضعیت سلامت شرایط آبخیزهای مورد مطالعه می‌باشد تا با پشتوانه پژوهشی مطمئن‌تری نسبت به اتخاذ اقدامات مدیریتی اقدام نمود و امکانات پایش سلامت آبخیز نیز پس از اجرای اقدامات مورد نظر فراهم شود. در همین‌راستا، در پژوهش حاضر ابتدا به تعیین وضعیت سلامت آبخیز شازند واقع در استان مرکزی با استفاده از مدل مفهومی فشار-حالت-پاسخ (PSR) پرداخته شد. سپس با انجام یک بررسی اجمالی فرضی، اثر کاربست روش چاله و چوله‌کنی بر تغییر میزان سلامت حوزه آبخیز شازند و از طریق اثرگذاری بر حفظ منابع آب و خاک بررسی شد. به‌نحوی‌که پوشش‌های 15 و 20 درصدی اقدام مزبور در زیرآبخیزهای مختلف تاثیرات متفاوتی در دامنه صفر تا 10/50 درصد بر افزایش سلامت آبخیز داشت. نتایج حاصل از پژوهش حاضر به‌سبب فراهم آوردن پیش‌نیاز اساسی برای بررسی دیدگاه‌ها و مطالعه نظام‌مند آینده‌های جایگزین بهینه با احتمال توفیق بالا و به‌منظور کمک به مردم به‌عنوان مرکز تمام تصمیم‌های مدیریتی در انتخاب و خلق آینده مطلوب کاربرد دارد.

آبخیزهای سالم؛ بوم‌سازگان؛ حفاظت خاک و آب؛ سلامت زمین؛ مدیریت جامع حوزه آبخیز